Bursztyn bałtycki (sukcynit, „bałtyckie złoto”) — odmiana bursztynu, substancja organiczna, żywica kopalna, która powstała w warunkach naturalnych co najmniej przed 40 milionami lat; pochodzi z utworów trzeciorzędowych (od eocenu po miocen dolny).
Żywica wydostawała się ze zranień, pęknięć pni i gałęzi drzew. Mówi się o dwóch przyczynach tego zjawiska, po pierwsze, takim zwiększonym wypływem żywicy drzewa broniły się osłaniając zranienia, blokując dostęp wirusom i pasożytniczym grzybom. Po drugie mogła być to reakcja drzew na zachodzące zmiany klimatu, znaczne wahania temperatury i wyjątkową aktywność wulkaniczną. Przetrwała ona do naszych czasów w formach dokumentujących sposób jej powstawania i przemieszczania.
Spis treści
[ukryj]Właściwości
- Chemizm: jako surowiec jest bardzo niejednorodny pod względem składu elementarnego – składa się on z: węgla od 61 do 81%, wodoru od 8,5 do 11%, tlenu około 15%, siarka, jako składnik wtórny może występować w ilości do kilku procent. Bursztyn zawiera także inne pierwiastki i minerały.
- Twardość w skali Mohsa: 2 – 3, a jego mikrotwardość kształtuje się od 19,9 do 29 kg/mm²
- Barwa – żółtawa o różnych odcieniach, bywa mlecznobiały, brunatny, czerwonawy. Także niebieskawy lub zielonawy (bardzo rzadko). Jest przezroczysty, przeświecający lub mętny – zależy od ilości zawartych w nim pęcherzyków powietrza.
- Współczynnik załamania światła: 1,539-1,542
- Połysk – woskowy,
- Gęstość – 0,96-1,096 g/cm³; jest lekki, jego gęstość jest porównywalna z gęstością wody morskiej
- bursztyn bałtycki jako jedyny wśród żywic kopalnych zawiera dużo (od 3-8%) kwasu bursztynowego, najwięcej w korze, swojej zewnętrznej warstwie; wyjątek stanowi bardzo rzadko znajdowany w okolicach Gdańska gedanit
- w dotyku jest ciepły
- ogrzany w dłoni przyjemnie pachnie
- przy potarciu ładuje się ujemnie
- pali się jasnym płomieniem wydzielając zapach podobny do kadzidła
- łatwo poddaje się obróbce mechanicznej
- gwałtownie podgrzany pęka
- temperatura mięknienia ok. 150 °C
- topi się on przy temperaturze 350 °C
- bursztyn poddaje się barwieniu przy pomocy substancji organicznych, a także syntetycznych
- bursztyn można poddawać termicznemu procesowi klarowania oraz barwienia, kształtowania i prasowania
Występowanie
Występuje głównie wzdłuż południowych wybrzeży Morza Bałtyckiego: w Danii, Niemczech, Polsce, na półwyspie Sambia – Rosja (największa na świecie kopalnia bursztynu), na Litwie – okolice Kłajpedy i Łotwie oraz rzadziej w Szwecji, a także na Ukrainie na Polesiu Wołyńskim (kopalnia w okolicach Klesowa), w okolicach Bitterfeld-Wolfen w Niemczech. Na terenie Polski bursztyn występuje także w nagromadzeniach plejstoceńskich i holoceńskich na obszarach polodowcowych w strefie nadmorskiej.Miejsca występowania: W Polsce bursztyn bałtycki występuje w złożach:
- w okolicach Zatoki Gdańskiej, Mierzei Wiślanej, u nasady Mierzei Helskiej
- w osadach polodowcowych, w tym w tzw. porwakach (np. dawna kopalnia bursztynu w Możdżanowie koło Słupska)
- w okolicach Lubartowa
- na Kurpiach
Znaczenie
- Niekiedy zawiera bardzo cenne z punktu widzenia naukowego i wyjątkowo atrakcyjne dla kolekcjonerów inkluzje, często doskonale zachowanych organizmów zwierzęcych i roślinnych.
- Bursztyn bałtycki od najdawniejszych czasów był używany jako kamień ozdobny i leczniczy. Ozdoby i amulety wyrabiano z niego już w paleolicie, na ten okres datowane jest stanowisko archeologiczne we wsi Niedźwiedziówka w powiecie nowodworskim.
- Handlowano nim w całej starożytnej Europie.
- Niezwykłym powodzeniem cieszył się w Cesarstwie Rzymskim, a także w całym basenie Morza Śródziemnego. Wyprawy po niego były organizowane od V w. p.n.e. i wiodły tzw. szlakiem bursztynowym od Adriatyku do wybrzeży M. Bałtyckiego.
- Najbardziej znanym dziełem jest Bursztynowa Komnata, która zaginęła bez wieści podczas II wojny światowej.
- Jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, medycynie i przemyśle jubilerskim.
- Największa znana bryła ważąca 9,75 kg została znaleziona w 1860 r. w okolicach Kamienia Pomorskiego. (Obecnie okaz ten znajduje się w Muzeum Przyrodniczym Uniwersytetu im. Humboldta w Berlinie).
- Najciekawsze polskie kolekcje można podziwiać w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, Muzeum Zamkowym w Malborku, Muzeum Bursztynu w Gdańsku, Muzeum Bursztynowa Komnata w Stegnie, Muzeum Inkluzji w Bursztynie w Gdyni.
- Ciągle należy do wysoko cenionych kamieni ozdobnych. Wykonuje się z niego przedmioty użytkowe i ozdobne oraz biżuterię, często o dużej wartości artystycznej.
- Nazewnictwo i określenia kamieni jubilerskich z bursztynu bałtyckiego (sukcynitu) według Międzynarodowego Stowarzyszenia Bursztynników
- Bursztyn bałtycki (sukcynit) naturalny – kamień poddany jedynie obróbce mechanicznej (na przykład szlifowanie, cięcie, toczenie, polerowanie) bez jakichkolwiek zmian naturalnych właściwości.
- Bursztyn bałtycki (sukcynit) modyfikowany – kamień poddany obróbce termicznej lub ciśnieniowej powodującej zmianę właściwości fizycznych, między innymi stopnia przezroczystości i barwy lub w podobnych warunkach kształtowany z jednej bryłki, wcześniej przyciętej do zamierzonych rozmiarów.
- Bursztyn bałtycki (sukcynit) rekonstruowany (prasowany) – kamień otrzymany z kawałków bursztynu bałtyckiego sprasowanego pod wpływem podwyższonej temperatury i wysokiego ciśnienia bez dodatkowych składników.
- Bursztyn bałtycki (sukcynit) łączony – kamień składający się z dwu lub więcej części naturalnego, modyfikowanego lub rekonstruowanego bursztynu bałtyckiego sklejonych z użyciem jak najmniejszej ilości bezbarwnego spoiwa koniecznego do złączenia fragmentów.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Szlak bursztynowy
- Targi Bursztynu Amberif
- Europejskie Święto Bursztynu Wieluń-Konopnica
- Amber Route
- Bursztynowy Portal amber.com.pl [1]
Bibliografia
- B.Kosmowska-Ceranowicz 2001: Polski Jubiler Nr 3(14) Bursztyn i inne żywice kopalne świata. Bursztyn bałtycki – sukcynit. Warszawa
- G.Gierłowska 2004: Uroda bursztynu/The Beauty of Amber. Gdańsk
- G.Gierłowska 2005: O dawnych kolekcjach bursztynu i gdańskiej jaszczurce. Zalesie/Gdańsk
- Międzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników www.amber.org.pl
- Książeczka Bursztyn Bałtycki. Gdańsk 2009
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz